Tak poprzez zachowek, który jest swoistego rodzaju ochroną interesów takich osób. W tym artykule postanowiliśmy odpowiedzieć na najczęściej pojawiające się pytania związane z zachowkiem.
Co to jest zachowek?
Zachowek jest to roszczenie o świadczenie pieniężne skierowane do powołanego spadkobiercy i stanowi często jedyną drogę do dochodzenia swoich praw dla bliskiego członka rodziny pominiętego w testamencie. Należy pamiętać że, pominięcie w testamencie (dość często mylone z wydziedziczeniem), nie oznacza braku możliwości dochodzenia swoich praw na drodze postępowania sądowego. Dopiero skuteczne wydziedziczenie zamyka drogę do wystąpienia z roszczeniem o zachowek.
Co to jest wydziedziczenie?
Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), małżonka i rodziców prawa do zachowku (wydziedziczyć), jeżeli uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyna wydziedziczenia musi wynikać wprost z treści testamentu. Jeżeli nie będzie wynika z treści testamentu, to takie wydziedziczenie będzie bezskuteczne. Jeżeli dana osoba została jedynie nieuwzględniona w testamencie, bez wskazania konkretnej przyczyny, to ma szanse na uzyskanie należnego mu po zmarłym zachowku - jeśli oczywiście spełnia wszystkie konieczne przesłanki.
Komu przysługuje prawo do zachowku?
Prawo do zachowku przysługuje członkom najbliższej rodziny - zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku na podstawie ustawy. Tym samym prawo do zachowku nie posiada rodzeństwo spadkodawcy. Są oni wyłączeniu z kręgu osób uprawnionych do wystąpienia z tym roszczeniem.
Czy prawo do zachowku podlega dziedziczeniu?
Roszczenie o zachowek podlega dziedziczeniu przez spadkobierców osoby uprawnionej do zachowku, tylko wtedy gdy ta osoba należy również do kręgu osób, które miałyby prawo do zachowku po pierwszym spadkodawcy, nawet w sytuacji, w której im to roszczenie nie przysługiwałoby np. z powodu powołania do spadku w testamencie przez pierwszego spadkodawcę.
Ogólną zasadą jest, że roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się z upływem 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu.
Które darowizny doliczamy do zachowku, a które nie zostaną doliczone?
Przy obliczaniu zachowku dolicza się darowizny, z pewnymi wyjątkami. Nie dolicza się:
- drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych (np. prezenty urodzinowe, imieninowe, świąteczne), bez względu na osobę obdarowanego i czas dokonania czynności prawnej; istotne znaczenie ma tu wartość przedmiotu darowizny;
- darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku, dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku; darowizny dokonane na rzecz tych osób przed mniej niż dziesięciu laty podlegają więc doliczeniu; darowizny uczynione spadkodawcom lub osobom uprawnionym do zachowku dolicza się bez względu na to, kiedy zostały dokonane;
- przy obliczaniu zachowku dla zstępnych – darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy spadkodawca nie miał jeszcze zstępnych (chyba że darowiznę uczyniono na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego przy czym chodzi tu o urodzenie się jakiegokolwiek zstępnego, a więc niekoniecznie tego, któremu oblicza się zachowek);
- przy obliczaniu zachowku dla małżonka – darowizn dokonanych przed zawarciem małżeństwa, przy czym nie chodzi tu o zawarcie małżeństwa w ogóle, lecz o zawarcie małżeństwa z uprawnionym do zachowku.
Stan prawny na 16-05-2016 r.
Uwaga:
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości prawnych prosimy o umówienie wizyty w Kancelarii.